Zonder oordelen in gesprek over leefstijl

“Er kunnen zoveel oorzaken zijn waarom mensen kampen met overgewicht of obesitas. Het is te makkelijk om te zeggen val af en beweeg meer”, zegt leefstijlcoach Hannie van Fysiofit. Er schuilt veel persoonlijk leed achter botte reacties die mensen krijgen. Het is vaak een gebrek aan kennis, want overgewicht heeft veel psychologische, biologische of maatschappelijke oorzaken. “Ik ga in gesprek zonder te oordelen. Beter in kleine stappen een echte verandering in leefstijl dan snel alleen gewicht verliezen met een (crash)dieet, oorzaken niet aanpakken en daarna nog meer aankomen.”

Vet is een orgaan
Heel veel mensen denken dat vet gewoon ‘blubber’ is, maar vet is een orgaan waarin honderden hormonen worden gemaakt. Als je te veel vet hebt, dan raakt die vetmassa chronisch ontstoken. Er ontstaan dan ook ontstekingen elders in het lichaam, waardoor allerlei belangrijke regelmechanismen ontsporen. Je eetlustregulatie werkt niet goed meer, je immuunsysteem wordt overbelast, je darmhormonen en -bacteriën raken van slag en het stemmingsgebied in je hersenen wordt aangetast. Met overgewicht en op termijn obesitas tot gevolg.

Overgewicht vergroot de kans op ruim 200 ziekten
Obesitas is een ziekte die de kans op ruim 200 ziekten vergroot. Hart- en vaatziekten en diabetes type 2 zijn de bekendste, maar er zijn ook veel vormen van kanker die vaker voorkomen bij mensen met overgewicht. Zo ook gewrichtsklachten, reuma, darmziekten, depressies en vruchtbaarheidsproblemen.

Eerst diagnose
Wordt overgewicht aangepakt dan knapt de gezondheid van mensen fors op. Hun lever wordt minder vet en het risico op diabetes daalt. Depressieve gevoelens nemen af, het immuunsysteem wordt sterker en er zijn minder knieklachten. Door overgewicht op tijd aan te pakken voorkom je zo veel meer! Hannie: “De Wereldgezondheidsorganisatie erkent obesitas gelukkig ook als ziekte en dat is een goede stap. Steeds meer zorgprofessionals kijken dan ook naar de oorzaken van die extra kilo’s. Stellen eerst een diagnose en geven dan pas een behandeladvies. Dit gebeurt immers ook bij andere ziekten.”

Niet eenzijdig kijken

Leefstijl is een belangrijke oorzaak, maar er kunnen meer oorzaken zijn. Vaak is er een combinatie van slaapproblemen, stress, psychische problemen, armoede en laaggeletterdheid of bijvoorbeeld pesten.

Ook medicijnen kunnen oorzaak zijn
Sommige medicatie heeft gewichtstoename als bijwerking. Denk aan insuline bij diabetes en corticosteroïden. Deze zitten in pufjes tegen astma, crèmes tegen huidziektes, pillen tegen reuma of darmziektes. In een groep obesitaspatiënten die in het Erasmus MC wordt gevolgd, blijkt bij aanvang de helft een medicijn te gebruiken met een potentieel dikmakende werking. Het kan ook zijn dat het gebruik van medicijnen het gevolg is van obesitas en niet een medeoorzaak. Ook zijn er steeds meer aanwijzingen dat medicijnen de gunstige effecten van een gezonde leefstijl tegenwerken. Liesbeth van Rossum, internist-endocrinoloog bij Interne Geneeskunde in het Erasmus geeft in een interview in de Volkskrant het voorbeeld van een patiënt die gezond at, veel bewoog en gemotiveerd was, maar het lukte hem niet af te vallen. Totdat bleek dat hij vanwege een huidziekte zijn lichaam dik insmeerde met zalf met corticosteroïden. Door een andere crème verloor hij 35 kilo.

Gecombineerde leefstijlinterventie vergoed door zorgverzekeraar
Hannie: “Sinds twee jaar krijgen mensen met fors overgewicht of obesitas een gecombineerde leefstijlinterventie oftewel leefstijlcoaching, vergoed. Onder leiding van een leefstijlcoach ga je twee jaar lang aan de slag met voeding, beweging en gedragsverandering. Toch heeft leefstijlinterventie alleen niet bij iedereen voldoende effect. Dat komt omdat er vaak meer aan de hand is. Psychologische hulp bieden of een medisch probleem oplossen kan eerst nodig zijn. En daarna ga ik samen met een cliënt  aan de slag met de leefstijlbegeleiding. Dan gaat het vaak wél.”

De ene 80 kilo is de andere niet
Hannie heeft veel respect voor de mensen die ze begeleidt. “Soms worden ze niet geloofd, ik heb bewondering voor hoe ze met tegenslag omgaan en het toch blijven proberen. Slanke mensen kunnen zich vaak niet voorstellen dat afvallen niet lukt. “Je kunt jezelf toch beheersen en na het eten een ommetje maken?” Maar met een kapot verzadigingsgevoel lukt dat niet. Heb je eenmaal obesitas, dan is een ommetje niet voldoende om gewicht te verliezen. Ben je een paar kilo te veel door een ongezond leven, dan kom je weer op gewicht met een aangepaste leefstijl. Maar bij veel overgewicht is dit lastiger. Het lichaam is als het ware opnieuw geprogrammeerd. Hormonen zijn in een andere stand gekomen en willen na het afvallen weer terug naar het oudere, hoge gewicht. Neem twee mensen van 80 kilo. De ene heeft altijd 80 kilo gewogen en de andere is afgevallen van 130 naar 80 kilo. Om op gewicht te blijven moet de tweede blijvend veel meer bewegen en minder eten dan de eerste.”

220 voedselkeuzes per dag
Mensen maken gemiddeld 220 voedselkeuzes per dag, de meeste onbewust. Als je een poster ziet met een reep chocola dan reageren je hongerhormonen en heb je stress of obesitas, dan is die drang nog sterker. Dat is soms ook een verdedigingsmechanisme. “Soms zijn cliënten al vanaf hun 12^e bezig om gewicht te verliezen. Mensen met obesitas worden soms gezien als lui en ongedisciplineerd of krijgen minder snel een mooie baan. Triest! Iedereen moet, ongeacht het lichaamsgewicht, gelijkwaardig worden behandeld. Maar… overgewicht moet wel bespreekbaar blijven! Met respect uiteraard en humor waar het kan”, zo besluit Hannie. Lees meer over leefstijlcoaching bij Fysiofit.